Cây “xóa đói giảm nghèo”
Tương Dương là huyện miền núi nằm ở phía Tây tỉnh Nghệ An. Với diện tích rừng rộng lớn, nơi đây có hệ thống thảm thực vật rất đa dạng, phong phú. Bên cạnh những loài gỗ quý hiếm nằm trong sách đỏ như sến, pơ mu, sa mu, đinh hương, trai… còn có nhiều cây mang lại giá trị kinh tế cao, trong đó cây mét.
Theo thống kê, toàn huyện Tương Dương hiện có khoảng hơn 2.000 ha cây mét, trong đó tập trung nhiều ở các xã Tam Quang (721,5 ha), Thạch Giám (338 ha), Yên Thắng (309,3 ha), Tam Thái (267,4 ha), Tam Đình (120,6 ha)…
Những ngày này, người dân ở huyện Tương Dương đang hối hả bước vào vụ thu hoạch cây mét. Năm nay, cây mét được giá, có thương lái đến mua tận nơi nên bà con ai nấy đều phấn khởi.
Rừng mét hàng trăm ha tại bản Na Tụng, xã Tam Thái, huyện Tương Dương, Nghệ An.
Ông Giàng Văn Thế (trú tại bản Na Tụng, xã Tam Thái) cho biết, cây mét có rất nhiều tác dụng, cây non có thể sử dụng làm thực phẩm, cây già có thể làm vật liệu xây dựng, nguyên liệu làm giấy, đồ thủ công mỹ nghệ… Bà con nơi đây thường ví bụi mét giá trị như một con trâu, bụi mét càng lâu đời thì càng có giá trị.
Theo ông Thế, mỗi ha trồng được khoảng 300 cụm mét, mỗi cụm cách nhau từ 6 - 7m. Cây mét ưa nơi ẩm mát, có tầng đất xốp, dày. Nhờ tốc độ sinh trưởng nhanh, ít sâu bệnh, sau từ 3 - 4 năm kể từ khi trồng, loại cây này có thể khai thác và cho năng suất khá cao từ 10 - 12 tấn/ha.
Hiện, gia đình ông Thế đang trồng và chăm sóc gần 2 ha mét, với mức giá trung bình hiện nay khoảng 800.000 đồng/tấn, mỗi năm giống cây này cho thu nhập ổn định từ 16 - 20 triệu đồng.
Đang cùng vợ thu hoạch những cây mét già, anh Vũ Văn Thủy (trú tại bản Na Tụng, xã Tam Thái) cho biết, trồng mét có nhiều ưu thế hơn các loại cây lấy gỗ như keo, tràm. Tre mét chỉ cần trồng một lần là có thể thu hoạch được hàng chục năm, công chăm sóc ít.
Theo anh Thủy, kinh nghiệm từ thời cha ông để lại, khi chặt mét phải chặt thật sát gốc để bụi mét không bao giờ bị thoái hóa và thoáng mặt bằng để những lứa măng sau đều, mập. Đặc biệt, sau khi phát triển ổn định, cây tăng nhanh về số lượng, sản lượng thu hoạch năm sau sẽ nhiều hơn năm trước.
Mặc dù, gia đình anh Thủy chỉ có hơn 1 ha nhưng mỗi năm cho thu nhập ổn định khoảng từ 8 - 12 triệu đồng. Đối với những gia đình huyện miền núi, đây là nguồn thu ổn định, góp phần trang trải cuộc sống, giúp con cái có tiền ăn học.
Một công hai tác dụng
Đầu năm 2022, UBND huyện Tương Dương đã thông qua “Đề án phát triển cây tre mét giai đoạn 2021 - 2025”. Theo đó, bên cạnh việc hướng dẫn kỹ thuật, chăm sóc, khai thác cho người dân địa phương, huyện đặt mục tiêu mở rộng rừng tre, mét lên 10.000 ha, hình thành vùng nguyên liệu tập trung gắn với cơ sở chế biến sâu các sản phẩm.
Đồng thời, địa phương cùng với các đơn vị đang xúc tiến xây dựng chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC). Qua đó, nâng cao giá trị xuất khẩu đối với những sản phẩm của cây tre mét.
Chị Lê Thị Thu Thủy, cán bộ phụ trách nông lâm nghiệp xã Tam Thái, cho biết, địa phương có đặc thù địa hình đồi núi nên rất phù hợp với cây mét. Không chỉ có tác dụng hạn chế lũ lụt, xói mòn, mét còn là loài cây lâm nghiệp có khả năng gây trồng thành vùng nguyên liệu chuyên canh, khai thác bền vững.
Xác định cây có giá trị kinh tế, lại có tác dụng phủ xanh đồi núi trọc nên những năm trở lại đây, diện tích tre mét ở xã Tam Thái liên tục được mở rộng. Hiện, toàn xã có hơn 267 ha, mỗi năm thu về gần 1 tỷ đồng.
Theo chị Thủy, trong quá trình trồng mới, bà con được hướng dẫn sử dụng cây giống từ các cơ sở có uy tín trên địa bàn. Tre mét tuy ít sâu bệnh nhưng hay đổ ngã nên địa phương hướng dẫn và khuyến cáo bà con không nên trồng ở những vùng có luồng gió mạnh đi qua.
Ông Nguyễn Văn Hòa, Phó phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tương Dương, cho biết, những năm trở lại đây, nhu cầu tre mét làm các sản phẩm đồ mỹ nghệ, vật liệu xây dựng, nguyên liệu giấy tăng cao. Vì vậy, loại cây này dần trở thành cây trồng chủ lực của địa phương.
Theo ông Hòa, hầu hết rừng mét được trồng trước đây thông qua các chương trình, dự án phủ xanh đất trống đồi núi trọc hoặc do các dự án lâm nghiệp tài trợ. Không chỉ có tác dụng trong phát triển kinh tế, cây mét còn góp phần giúp hạn chế lũ lụt.
Xưởng thu mua, chế biến giấy từ cây mét cho người dân địa phương.
“Cây mét dễ trồng, kinh phí đầu tư không lớn nên rất phù hợp với đồng bào các dân tộc huyện Tương Dương. Đặc biệt hơn, cây mét chỉ trồng 1 lần nhưng có thể khai thác nhiều lần, chưa kể nếu chăm sóc tốt thì cây mét có thể khai thác đến 40 - 50 năm.
Trong nhiều năm qua, lãnh đạo huyện Tương Dương vẫn xác định cây mét là một trong những sản phẩm lâm nghiệp trọng tâm. Hiện nay, người dân chủ yếu khai thác và bán cây mét nguyên khối cho các lái buôn và cơ sở chế biến mét làm nguyên liệu những công suất nhỏ.
UBND huyện đang đẩy mạnh việc kêu gọi, khuyến khích các doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất, đa dạng hóa các sản phẩm, giúp người dân tăng thu nhập”, ông Hòa chia sẻ thêm.
Trong thời gian tới, để phát huy tiềm năng cây mét, theo nhiều hộ dân, UBND huyện Tương Dương cần có hướng đi thực sự cụ thể, có cơ chế chính sách hỗ trợ người dân cả kinh phí lẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc. Mặt khác cần tạo ra các vùng thâm canh mét tập trung, gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ sản phẩm.
