Sau 4 năm, cuộc điều tra của ông John Durham đã kết thúc, với việc công bố những sai phạm trong quá trình điều tra của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), liên quan đến cáo buộc chiến dịch tranh cử của ông Donald Trump bị bên ngoài can thiệp.

Báo cáo công bố ngày 15/5 đã khiến dư luận chia làm hai hướng, với một bên ủng hộ Trump được dịp tung hô, khi từ lâu họ đã lên án cuộc điều tra của FBI nhắm vào cựu tổng thống. Mặt khác, những người phản đối ông Trump lại cho rằng báo cáo hơn 300 trang của ông Durham là sơ sài và mang nhiều động cơ chính trị.

John Durham là ai?

Ông Durham là công tố viên trong hàng chục năm, với các nhiệm vụ trước đây bao gồm điều tra quan hệ thân thiết giữa FBI với những tên cướp ở Boston, hay việc CIA tiêu hủy video về những cuộc thẩm vấn khắc nghiệt với khủ‌ng b‌ố.

Vào năm 2019, ông được giao nhiệm vụ điều tra các quan chức Mỹ khi bộ Tư pháp xem xét khả năng cuộc bầu cử năm 2016 bị nước ngoài can thiệp, và tìm xem liệu có sự kết nối phi pháp nào với các chiến dịch tranh cử của ông Donald Trump hay không.

Ông Durham vẫn tiếp tục công việc dưới thời chính quyền Biden, sau khi cựu Bộ trưởng Tư pháp William Barr bổ nhiệm ông làm công tố viên đặc biệt trước khi từ chức vào năm 2020.

Thời điểm quan trọng

Việc bổ nhiệm ông Durham diễn ra vài tuần sau khi công tố viên đặc biệt Robert Mueller hoàn tất cuộc điều tra về khả năng Nga liên quan đến chiến dịch của ông Trump.

Cuộc điều tra của ông Mueller đã tạo ra hơn 20 vụ án Hình Sự, với phân nửa là các trợ lý của ông Trump.

Dù vậy, ông William Barr từ đầu đã hoài nghi về cơ sở của cuộc điều tra, nói với Quốc hội Mỹ rằng “có hành vi gián điệp” trong chiến dịch.

Ông đã bổ nhiệm ông Durham để tìm các hành vi sai trái tại các cơ quan chính phủ có liên quan đến thu thập tình báo và thực hiện điều tra về khả năng cuộc bầu cử bị can thiệp. Ông Barr thậm chí đã cùng ông Durham bay đến Italy để gặp các quan chức liên quan.

Công tố viên đặc biệt Robert Mueller từng dẫn đầu cuộc điều tra về cáo buộc cuộc bầu cử Mỹ 2016 bị can thiệp. Ảnh:ABC News.

Cuộc điều tra của FBI gặp vấn đề gì?

Báo cáo của công tố viên đặc biệt John Durham ngày 15/5 đã chỉ ra nhiều sai phạm của FBI.

Báo cáo phát hiện FBI đã đệ đơn yêu cầu nghe lén cựu cố vấn chiến dịch của ông Trump, ông Carter Page. Tuy nhiên, đơn này chứa nhiều lỗi nghiêm trọng và bỏ sót thông tin - những điều có thể ảnh hưởng đến tiền đề của yêu cầu.

Tuy nhiên, tổng thanh tra Bộ Tư pháp Mỹ không tìm thấy bằng chức rằng các điều tra viên của FBI có thành kiến chính trị, và nói rằng hoàn toàn có cơ sở hợp pháp để mở cuộc điều tra, mặc dù ông Durham không đồng ý.

Báo cáo của ông Durham có gì đặc biệt?

Ông Durham cho rằng FBI đã hành động quá vội vàng và dựa vào thông tin tình báo thô và chưa được xác nhận khi mở cuộc điều tra về cáo buộc can thiệp bầu cử.

Ông Durham đưa ra 3 vụ truy tố trong thời gian làm việc. Tuy nhiên, không vụ nào có dấu hiệu cốt lõi rằng có bên ngoài can thiệp sâu rộng vào cuộc bầu cử và chiến dịch của ông Trump ủng hộ việc này thay vì phản đối.

Một cựu luật sư của FBI, Kevin Clinesmith, đã nhận tội vào năm 2020 vì đã thay đổi một email liên quan đến việc giám sát cựu trợ lý chiến dịch tranh cử của Trump. Ông đã bị quản chế.

Báo cáo điều tra của ông John Durham liên quan đến cuộc điều tra chiến dịch bầu cử 2016 của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Nhưng hai trường hợp khác, đều bị buộc tội khai báo sai với FBI, đã được bồi thẩm đoàn tuyên trắng án.

Hai trường hợp này bao gồm Michael Sussmann, luật sư của chiến dịch tranh cử của bà Hillary Clinton, bị buộc tội nói dối FBI trong cuộc họp, trong đó ông trình bày thông tin mà mình muốn FBI điều tra. Bồi thẩm đoàn khác cũng đã tuyên bố trắng án cho Igor Danchenko, một nhà phân tích người Mỹ gốc Nga, về cáo buộc rằng ông đã nói dối FBI về vai trò của mình trong việc tạo ra một hồ sơ gây mất uy tín về Trump.

Ông cho biết vào thời điểm mở điều tra, FBI không có thông tin về bất kỳ liên hệ thực tế nào giữa các cộng sự của Trump và các quan chức tình báo nước ngoài.

Ông cũng tuyên bố rằng các nhà điều tra của FBI có khuynh hướng "thiên kiến xác nhận", liên tục phớt lờ những thông tin có thể làm suy yếu tiền đề điều tra của họ, và ông lưu ý rằng FBI đã không chứng thực được một cáo buộc thực chất nào từ hồ sơ nghiên cứu mà họ đưa ra.

“Các nhân viên cấp cao của FBI đã thể hiện sự thiếu chặt chẽ trong phân tích thông tin, đặc biệt là thông tin từ những cá nhân và tổ chức có quan hệ chính trị” ông Durham lập luận.

Phản ứng của các bên

FBI nói rằng họ đã thực hiện hàng chục hành động khắc phục từ lâu. Cơ quan này cho biết nếu có những biện pháp nghiệp vụ này vào năm 2016, thì các lỗi chính của báo cáo có thể đã được ngăn chặn.

FBI lưu ý thêm hành vi trong báo cáo diễn ra trước khi giám đốc hiện tại Christopher Wray, nhận công việc vào năm 2017.

Đảng Cộng hòa tại Quốc hội không mất nhiều thời gian để phản ứng. Dân biểu Jim Jordan, chủ tịch Ủy ban Tư pháp Hạ viện, cho biết ông đã mời ông Durham làm chứng tại Đồi Capitol vào tuần tới. Ông Trump cũng dựa vào báo cáo và nói rằng nó cho thấy công chúng Mỹ đã "bị lừa" như thế nào.

Ông Durham cho rằng một ý tưởng để cải cách FBI sẽ là cung cấp thêm sự giám sát kỹ lưỡng đối với các cuộc điều tra nhạ‌y cả‌m về chính trị bằng cách bổ nhiệm một quan chức sẽ thách thức lại các bước được thực hiện trong một cuộc điều tra. Ông cho biết nhóm của mình đã xem xét nhưng không đề xuất điều gì có thể hạn chế việc điều tra của FBI.